„OPERACJA POLSKA” NKWD 1937–1938

16 sierpnia 1937, Kijów. Wytyczne zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych USRS Michaiła Stiepanowa dla naczelników zarządów obwodowych NKWD w sprawie operacji wszczętej na podstawie rozkazu nr 00485

Seria„K”

Do rąk własnych

Do Naczelnika Zarządu Obwodowego NKWD USRS ........................................
Tow. ........................................
mias[to] ........................................

 
Wysyłając Wam tajne pismo ludowego komisarza spraw wewnętrznych Związku SRS, generalnego komisarza bezpieczeństwa państwowego tow. JEŻOWA      z 11 sierpnia br. o faszystowsko-powstańczej, szpiegowskiej, dywersyjnej, defetystycznej i terrorystycznej działalności wywiadu polskiego w ZSRS oraz rozkaz operacyjny nr 00485 o środkach podjętych w celu rozbicia działalności antysowieckiej wywiadu polskiego i dywersyjno-powstańczej szeregowych członków POW,

polecam:

1.  Z dniem 20 sierpnia rozpocząć szeroko zakrojoną operację w Waszym obwodzie, w pierwszej kolejności w Armii Czerwonej, zakładach wojskowych, wydziałach innych zakładów o znaczeniu dla obronności, na kolei, w transporcie wodnym i lotniczym, w węzłach energetycznych wszelkich przedsiębiorstw przem[ysłowych], w rafineriach gazu i ropy naftowej.
2.  Jednocześnie przygotować i przystąpić w drugiej kolejności do aresztowań wszystkich pozostałych osób, o których mowa w p[unkcie] 2 rozkazu operacyjnego, pracujących we wszystkich zakładach przemysłowych, nie mających znaczenia dla obronności, w sowchozach, kołchozach, urzędach itp.
3.  Niezwłocznie przejrzeć i wykorzystać do operacji wszystkie będące w posiadaniu organów NKWD materiały ewidencyjne dotyczące Polaków, sprawy na osobę, sprawy obiektowe, rozpracowania agenturalne, doniesienia agenturalne i sprawy archiwalne.
Wykorzystać materiały fabrycznych jednostek spec[jalnych] i pom[ocników] dyrektorów ds. zatrudnienia, materiały biura wiz i biur paszportowych milicji itp.,       a także materiały ewidencyjne na osoby odwiedzające konsulaty polskie i osoby występujące w sprawie „Waluta”. Wszystkie wymienione materiały dokładnie przestudiować, a [występujące w nich] najbardziej podejrzane elementy włączyć do operacji.
4.  Szczególną uwagę należy zwrócić na duże miasta, ośrodki przemysłowe Ukrainy i strefę przygraniczną, gdzie osiedliła się duża liczba pracowników wywiadu polskiego, dywersantów, zbiegów, członków organizacji, podwójnych agentów, razwieduprowców, dawnych przemytników, członków POW, a także polskich wychodźców i przesiedleńców ze strefy przygranicznej, którzy znajdują się w obwodach donieckim i dniepropietrowskim.
5.  Aresztować całą podwójną agenturę, zajmującą się Polakami, podejrzaną o powiązania z elementem dywersyjno-szpiegowskim, w tym całą agenturę związaną z INO i Razwieduprem.
6.  Wszystkich Polaków i ludzi z nimi związanych, aresztowanych za przynależność do antysowieckich prawicowo-trockistowskich i nacjonalistycznych organizacji oraz spisków wojskowych, zgodnie z rozkazem narkoma dokładnie przesłuchiwać, starając się ujawnić szpiegowską, dywersyjną, powstańczą           i nacjonalistyczną działalność, organizowaną przez Polaków.
7.  Realizując niniejszą dyrektywę, naczelnicy obwodowych zarządów NKWD i naczelnicy organów specjalnych mają zwrócić szczególną uwagę na zbiegów      i wychodźców z Polski, ludzi mających powiązania z zagranicą, Galicjan, także na osoby należące do dowództwa i kierownictwa sztabów, odcinków budowlanych, UWSR, gospodarstw pomocniczych itp., przede wszystkim pochodzące z wolnego najmu.
Szczególną uwagę zwrócić na jednostki lotnicze, pancerne i techniczne oraz magazyny wojskowe.
O sankcje na areszty osób spośród dowództwa i kier[ownictwa] starać się w ustalonym trybie.
8.  Zwrócić szczególną uwagę na otoczenie dowódców i nacz[elników], w rodzinach których znajdują się zbiegowie, emigranci polit[yczni], wychodźcy z Polski oraz osoby podejrzane o związki z polskimi służbami wywiad[owczymi].
9.Wszyscy naczelnicy obwodowych zarządów natychmiast mają wydzielić ze składu 3-cich oddziałów grupy śledcze do spraw Polaków, składające się               z najbardziej wykwalifikowanych pracowników.
Poinformować 3 Oddział UGB NKWD USRS o składzie grup śledczych.
10.  W celu zgromadzenia wszystkich materiałów dotyczących Polaków w jednym miejscu, naczelnicy zarządów obw[odowych] mają ustalić taki tryb, żeby do 3 Oddziału UGB kierować kopie protokołów przesłuchań, odnoszących się do działalności polskiego nacjonalistycznego, szpiegowskiego i dywersyjnego elementu, niezależnie od tego, po linii jakiego oddziału osoby zostały aresztowane oraz zapewnić dokładną ewidencję wszystkich osób występujących [w protokołach].
11.  Zgodnie z rozkazem narkoma, wszyscy naczelnicy obwodowych zarządów mają osobiście poinstruować naczelników okręgowych, miejskich i rejonowych wydziałów oraz naczelników wydziałów specjalnych korpusów, dywizji i brygad.
W razie konieczności zezwalam na zwołanie w tej sprawie narady operacyjnej naczelników organów specjalnych.
12.  Zaznajomić z dyrektywą naczelników DTO odpowiednich szlaków drogowych i okazać konkretną pomoc przy wykonaniu postawionego przed nimi zadania rozbicia agentury wywiadu polskiego w transporcie kolejowym.
13.  Naczelnik UPWO ma wzmocnić ochronę granicy i zintensyfikować pracę operacyjno-agenturalną w strefie przygranicznej.
Należy mieć na uwadze, że w związku z operacją osoby podlegające aresztowaniu mogą próbować wyjazdu za granicę. Nacz[elnik] UPWO oraz nacz[elnik] 3 Oddziału UGB mają przekazać specjalne wytyczne dowódcom oddziałów pogran[icznych] o prowadzeniu, zgodnie z materiałami [zgromadzonymi]                     w oddziałach, operacji dotyczącej Polaków w strefie przygran[icznej], po uzgodnieniu z odpowiednimi zarządami obwodowymi NKWD USRS.
14.  Natychmiast przystąpić do realizowania wytycznych narkoma tow. JEŻOWA dotyczących pozyskiwania nowej wykwalifikowanej agentury do spraw Polaków, wykorzystując prowadzoną obecnie operację do przerzucenia za granicę sprawdzonych i dobrze rokujących agentów, którzy przeniknęliby do władz politycznych i służb wywiadowczych.
Spisy osób wyznaczonych do zwerbowania przedstawić w 3 Oddziale UGB NKWD USRS.
15.  O przebiegu operacji informować telefonicznie każdego 1, 5, 10, 15, 20, 25, 30 [dnia miesiąca].
Tryb przedstawiania spisów [osób zaliczonych] do pierwszej i drugiej kategorii (zob. p[unkt] 6 rozkazu operacyjnego) przedstawiony będzie w specjalnych wytycznych.
16.  Naczelnicy zarządów obwodowych mogą zaznajomić z treścią tajnego pisma tylko osoby w nim wymienione.

Załącznik[i]:
1.  Tajne pismo nr 59098
2.  Rozkaz operac[yjny] nr 00485
3.  Spis poszukiwanych agentów

Zastępca Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych
Starszy major bezpieczeństwa państwowego
(––) STIEPANOW

 
„16” sierpnia 1937 r.
nr 2351/sn
m. Kijów

Źródło: Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy.